Powiat elbląski leży w zachodniej części województwa warmińsko , mazurskiego, zajmuje powierzchnię 143 055 ha. Obszar powiatu zamieszkuje blisko 57 tys. osób, co stanowi 4% ludności województwa. Powiat elbląski podzielony jest na 9 jednostek administracyjnych, w tym 3 o charakterze miejsko-wiejskim: Młynary, Pasłęk, Tolkmicko i 6 o charakterze wiejskim: Elbląg, Godkowo, Gronowo Elbląskie, Markusy, Milejewo i Rychliki. Walory powiatu elbląskiego to: centralne położenie Elbląga względem powiatu elbląskiego i bliskość dużych portowych metropolii, położenie w pasie ważnych układów komunikacyjnych, dostęp do morza Bałtyckiego przez Zalew Wiślany i port w Elblągu, duży udział wód powierzchniowych i lasów w ogólnej powierzchni ok.40% bogactwo flory i fauny oraz znaczny udział obszarów przyrodniczo cennych, niezwykle bogata historia i zachowane dziedzictwo kulturowe.
Jedną z największych atrakcji turystycznych powiatu elbląskiego i to na skalę europejską jest Kanał Elbląski. Zaprojektował go w latach 1825 - 1844 holenderski inżynier Jakub Jerzy Steenke. Budowę rozpoczęto w 1846 roku. Całkowita długość drogi wodnej wynosi 127,5 km. Perełką tej jednej z dwóch tego typu dróg na świecie jest pięć pochylni Buczyniec, Kąty, Oleśnica, Jelenie, Całuny dzięki którym statki pokonują 2 km po suchym lądzie. Zadaniem systemu pochylni jest pokonanie olbrzymiej różnicy poziomu wód, wynoszącej około 100 m na przestrzeni 9,6 km.
Ze względu na rzeźbę terenu w powiecie elbląskim można spotkać krajobrazy:
- nadzalewowe gmina Elbląg, Tolkmicko
- deltowe gmina Elbląg
- jeziorno-bagienne gmina Elbląg, Markusy
- równin i wzniesień morenowych gmina Pasłęk
- pagórków pojeziernych gmina Godkowo
- dolin i równin dolina rzeki Baudy, Wąskiej Pasłęki).
W związku z występowaniem obszarów o wybitnych walorach przyrodniczych utworzona jest sieć obszarów przyrodniczo cennych, prawnie chronionych, m.in. rezerwaty przyrody, Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej, Obszary Chronionego Krajobrazu. Niepowtarzalnym zjawiskiem jest rezerwat jeziora Druzno zaliczany do rezerwatów o randze międzynarodowej. Występuje tu około180 gatunków ptactwa błotnego i wodnego. Jest ono miejscem lęgowym i ostoją rzadko występujących gatunków.
Na terenie powiatu znajduje się wiele zabytków z okresu średniowiecza i wieków nowożytnych, są to m.in.:ratusz Gotycki, Brama Kamienna i Młyńska w Pasłęku, układ urbanistyczny Starego Miasta w Młynarach, Pasłęku i Tolkmicku, zabytkowa letnia rezydencja cesarska w Kadynach gmina Tolkmicko unikatowe stanowiska archeologiczne z licznymi grodziskami Weklice, Janów zespoły dworsko-pałacowe, w tym: dwór Dohnówz XVIII w Dawidach gmina Pasłęk) i Bielicy gmina Godkowo zespół pałacowy w Janowie Pomorskim gmina Elbląg zespół pałacowo-parkowy w Kwitajnach gmina Pasłęk pałac wraz z parkiem w Powodowie i Topolnie Wielkim gmina Rychliki zespół dworsko-parkowy w Połoninach gmina Tolkmickoukład ruralistyczny wsi Tropy Elbląskie gmina Elbląg) i Kadyny gmina Tolkmicko liczne zabytkowe kościoły, kaplice i cmentarze.
Do Rejestru Zabytków wpisano 198 obiektów, w tym 35 kościołów, 5 kaplic, 5 cmentarzy ewangelickie, mennonickie i żydowski) i 13 cmentarzy przykościelnych, zamek krzyżacki, 23 zespoły dworsko-pałacowe, 3 zagrody typu holenderskiego. Charakterystyczne niegdyś dla tego terenu wiatraki występują już nielicznie.
Jedną z unikatowych atrakcji powiatu elbląskiego są liczne obiekty kultury materialnej związanej z osadnictwem mennonickim. Mennonici członkowie anabaptystycznego ruchu religijnego przybyli na żuławy z Niderlandów na początku XVI w. Na terenie powiatu można spotkać wspaniałe domy podcieniowe, zagrody typu holenderskiego, bardzo liczne są kościoły oraz inne obiekty sakralne, dawne cmentarze mennonickie. Wielką gratką są urządzenia hydrotechniczne: stacje pomp odwadniających, kanały śluzy, mosty podnoszone i obrotowe.
Zachowane dziedzictwo kulturowe, bogata historia, unikatowe stanowiska archeologiczne, wybitne walory krajoznawcze z zachowanymi naturalnymi krajobrazami, znaczna ilość lasów i wód powierzchniowych stanowią dobre warunki do rozwoju różnych form wypoczynku i rekreacji.
Na terenie powiatu elbląskiego znajduje się wiele ciekawych szlaków turystycznych m.in: Szlak Kopernikowski, biegnący przez miejscowość, w których przebywał Mikołaj Kopernik, Szlak św. Wojciecha z Elbląga do Świętego Gaju - miejsca męczeństwa św. Wojciecha, Szlak wodny na Kanale Elbląskim z zespołem pięciupochylni, tor wodny na rzece Elbląg i Zalewie Wiślanym, trasy rowerowe, piesze i konnemiędzy innymi po Wysoczyźnie Elbląskiej.
Powiat elbląski oferuje odwiedzającym szereg hoteli, zajazdów, gospodarstw agroturystycznych oraz obiektów gastronomicznych. Powiat posiada dogodną sieć systemów transportowych oraz komunikacji drogowej, kolejowej oraz wodnej, ma łatwy dostęp do przejść granicznych.Na swoim terenie posiada również grunty specjalnej strefy ekonomicznej, które są do dyspozycji potencjalnych inwestorów. Powiat elbląski jest obszarem o korzystnym położeniu geograficznym, bogatą przyrodą i krajobrazem łączącym w sobie wyżyny, niziny oraz depresję najniżej położony punkt w Polsce 1,8m p.p.m w Raczkach Elbląskich). Krzyżuje się tu wiele szlaków turystycznych. Władze samorządowe wraz z życzliwymi mieszkańcami sprzyjają harmonijnemu rozwojowi tej ziemi i zachowaniu jej cennych walorów przyrodniczych, kulturowych, co przyciąga z roku na rok coraz szerszą rzeszę turystów.
Wykaz pomników przyrody z terenu powiatu elbląskiego:
Wykaz z rejestru zabytków z terenu powiatu elbląskiego:
Katalog ozdób architektonicznych regionu żuławskiego:
Powiat Elbląski
